نکاتی پیرامون زلزله سراوان
خبرگزاری تسنیم: بهرام عکاشه در سرمقاله امروز روزنامه شرق به «زلزله سراوان» پرداخت.
در زلزله‌ای که روز گذشته در استان سیستان و بلوچستان روی داد، اعداد مختلفی برای عمق زلزله ذکر شد. در این مورد باید تاکید کرد عمق زلزله از جمله پارامترهایی است که اندازه‌گیری دقیق آن همیشه به‌سادگی امکانپذیر نیست و هنوز هم تعیین رقم آن دشوار است؛ بنابراین، وجود اختلاف 10درصدی در ارقام اعلامی پذیرفته است، اما اینکه یک‌بار عمق آن حدود 20 کیلومتر و بار دیگر 95 کیلومتر ذکر می‌شود، نشان‌دهنده آن است که یکی از اندازه‌گیری‌ها صحیح نیست. البته اکنون می‌دانیم عمق 95 کیلومتری صحیح است.
نکته‌ای که درباره عمق زلزله باید تاکید کرد این است که هرچه عمق کمتر و به زمین نزدیک‌تر باشد، خرابی‌های بیشتری به بار می‌آورد، ولی کشورهای دیگر آن را حس نمی‌کنند، اما اگر عمق زیاد باشد، خرابی و تلفاتش کمتر است، ولی در کشورهای دیگر هم ثبت می‌شود. همین عدم دقت (البته با‌درصد کمتر) در مورد بزرگای زلزله هم صادق است، به همین دلیل بزرگای زلزله را بین 5/7 تا 8/7 ریشتر گزارش کرده‌اند که البته مقدار صحیح آن 7/7 ریشتر است.
نکته دیگر اینکه برای ارزیابی زلزله از چند مقیاس و معیار متفاوت استفاده می‌کنند. یکی بزرگای زلزله است که بر حسب «ریشتر» بیان می‌شود و نشان‌دهنده مقدار انرژی است که در یک زلزله آزاد می‌شود. دیگری شدت زلزله است که برحسب «مرکالی» بیان می‌شود و نشان‌دهنده میزان خرابی‌ها و تلفاتی است که به بار می‌آورد. پس اگر یک زلزله با بزرگای کم در منطقه‌ای پرجمعیت روی دهد، خرابی‌های زیادی به بار می‌آورد و درنتیجه مرکالی آن بزرگ است.
گفتنی است پس از وقوع این زلزله، تا مدت یک الی دو سال، باید منتظر پس‌لرزه‌هایی با بزرگای تا شش ریشتر هم بود. با توجه به اینکه بسیاری از خانه‌های روستایی مناطق محروم (و حتی بسیاری از خانه‌های شهر تهران در برابر زلزله‌های پنج و شش ریشتری) آسیب‌پذیرند، باید انتظار داشت که حتی این پس‌لرزه‌ها، خرابی‌هایی به بار آورد یا حتی خدای ناکرده موجب تلفات انسانی شود به همین دلیل لازم است مردم و مسوولان برای رویارویی با این پس‌لرزه‌ها، آمادگی کامل داشته باشند. مناطق دهلران، اهواز و آبادان، شیراز، بندرعباس و بندرلنگه در جنوب ایران منطقه زاگرس و از بندرعباس تا زاهدان و چابهار، منطقه مکران نام دارد.
دلیل زلزله‌خیزی مکران (زلزله دیروز) با دلیل زلزله‌خیزی زاگرس (زلزله هفته گذشته) کاملا تفاوت دارد. عامل زلزله‌های منطقه شرق بندرعباس (منطقه زاگرس)، حرکت‌های صفحه شبه‌قاره هند به سمت شمال‌غرب است اما دلیل زلزله منطقه‌های غرب بندرعباس (منطقه مکران) حرکت صفحه شبه‌جزیره عربستان به سمت شمال‌شرق است. باید در نظر داشت در جنوب‌شرق کشور در مقایسه با منطقه زاگرس زمین‌لرزه کمتری اتفاق می‌افتد، ولی این منطقه استعداد زلزله تا مرز هشت ریشتر را هم دارد. پس می‌توان نتیجه گرفت همزمانی این دو زلزله کاملا اتفاقی است و ربطی به هم ندارند.
وقوع این زلزله‌های پی‌در‌پی نشان‌دهنده این است که در منطقه انرژی لرزه‌ای بسیاری ذخیره شده است که کم‌کم این انرژی تخلیه می‌شود. گفتنی است منطقه سراوان، خاش و زاهدان از جمله مناطق زلزله‌خیز کشور هستند و عموما گسل‌های آن به شکل شمال‌غرب و جنوب‌شرقی است که گسل‌های بسیار توانمندی هستند، ولی چون تراکم جمعیت در این منطقه بسیار کم است، خسارت‌های جانی آن در مقایسه با زلزله‌های مشابه دیگر به مراتب کمتر خواهد بود اما از سوی دیگر با توجه به اینکه بیشتر خانه‌های این منطقه روستایی است، مقاومت بسیار کمی دارند.
